Wie zorgt dat de liberalisering in de energiemarkt wél een eclatant succes wordt?

Recent bezocht ik de CRNI-conferentie (Competition and Regulation in Network Industries) bij de TU-Delft. Prof. Jean-Pierre Chamoux (Université Paris Descartes) verzorgde de ‘keynote’. Hij vertelde dat de Europese telecommarkt de enige markt is waarin de liberalisering daadwerkelijk positieve effecten heeft gehad voor consumenten en succesvol is geweest. Chamoux stelde dat er naast liberalisering altijd een ‘enabler’ moet zijn om de liberalisering succesvol te laten zijn. In de telecommarkt was dat de opkomst van innovatieve technologische toepassingen en devices. Hij concludeerde dan ook dat liberalisering geen doel op zich is, maar een middel om een betere marktwerking af te dwingen.

Is de liberalisering in de energiemarkt succesvol?

Naar aanleiding van de presentatie van de professor kwam bij mij de vraag op waarom de liberalisering in de energiemarkt niet zo’n vlucht heeft gemaakt als in de telecommarkt. Als ik naar mijn directe omgeving en mezelf kijk dan leeft het niet echt. Duurt het gewoon langer? Of gaat het zelfs nooit komen? En verder, wat heeft de liberalisering mij als consument concreet opgeleverd? Wat/wie is die ‘enabler’ die van de liberalisering van de energiemarkt net zo’n succes gaat maken als in de telecommarkt?

Wat is het effect voor de consument geweest?

De consument kan nu in ieder geval kiezen uit een enorme hoeveelheid leveranciers. Ikzelf ben twee keer geswitched. Dat switchen verloopt erg eenvoudig. Contractje sluiten, meterstanden doorgeven en klaar is Kees. Kortom, switchen is een volwassen proces. Mijn nieuwe leverancier neemt zowaar zelfs de boete vanwege voortijdige ontbinding van mijn lopende contract voor zijn rekening!

Ik lees op internet (Energie-Nederland) dat in 2014 inmiddels 13,2% van de huishoudens jaarlijks wisselt van energieleverancier. Belangrijkste aanleiding: de kosten. Dit betekent dat in minder dan 8 jaar gemiddeld iedere Nederlander een keer van leverancier verandert. Er zijn nu rond de 30 leveranciers met totaal ongeveer 90 producten waaruit ik kan kiezen.

So far, so good: het marktmodel werkt!

Op zijn Hollands: wat levert het mij nu op?

Om iets zinvols te kunnen roepen over de financiële kant van de zaak, ben ik maar eens op zoek gegaan naar mijn oude en recente energierekeningen. Ik geef toe: dat is niet een heel wetenschappelijke bron. Maar wellicht kan ik hieruit toch interessante conclusies trekken. Als ik 1994 vergelijk met 2015, zie ik dat de gasprijs jaarlijks met gemiddeld 4,8 % is gestegen; de elektriciteitsprijs met gemiddeld 3,1 %. Het jaarlijkse inflatiepercentage voor die periode ligt rond de 2% gemiddeld. De energieprijzen stijgen dus harder dan de inflatie.

Anno 2015, ontdek ik drie hoofdcomponenten op mijn energierekening:

1. de leverancierskosten (52% van het totaal);
2. energiebelasting, regiotoeslag en opslag duurzame energie (30%);
3. de netbeheerkosten (18%).

De liberalisering speelt zich dus af op slechts de helft van mijn energierekening. Dat is toch een tegenvaller.

Als ik op de site van de Consumentenbond voor een contract van drie jaar een vergelijking maak, schelen de diverse aanbiedingen maximaal € 250 per jaar, waarvan een groot deel een eenmalige korting betreft. Dan gaat het uiteindelijk slechts tussen 10 en 15 euro per maand. Dat is dan een hele toer voor de leveranciers om mensen te laten switchen.

Het lage percentage voor de netbeheerkosten had ik overigens niet verwacht, gelet op het kostbare en fijnmazig distributienetwerk dat de netbeheerder onderhoudt. Toch een hele goede prestatie van de netbeheerders.

Als je de btw overigens meerekent, worden de verhoudingen 43/43/14%. Er gaat dus maar liefst 43% van mijn energierekening naar minister Dijsselbloem.

Kortom, ik word hier niet echt warm van. De liberalisering levert mij niet een significant prijsvoordeel op of een interessantere productkeuze.

Wat/wie is nu die ‘enabler’ die van de liberalisering wél een eclatant succes gaat maken?

Ik maak maar weer even een uitstapje naar de telecommarkt. Daar is de ‘enabler’ vooral van buiten gekomen: Nokia, Apple, RIM en Google zijn daar de innovatieve motoren binnen de telecommarkt geweest. Zij hebben daarmee de liberalisering succesvol gemaakt.

Wie wordt de Nokia, Apple, RIM of Google van de energiemarkt en waarmee? Tesla met hun accupakket die decentrale opslag mogelijk gaat maken? Of gaan de energiebedrijven eigenhandig de doorbraak forceren? Of zorgt het recent afgesloten klimaatakkoord voor het definitieve afscheid van fossiele brandstoffen en voor de definitieve doorbraak van de energietransitie? Of blijkt de paradox dat een leverancier zoveel mogelijk energie wil verkopen belemmerend voor deze turn around? Moeten we om deze beweging alle ruimte te geven en gelet op de geringe waarde voor de consument de liberalisering nu juist niet terugdraaien?

Wie het weet mag het zeggen. Ik schat in dat het -nu al historische- klimaatakkoord van Parijs de enabler wordt die de energietransitie en liberalisering van de markt doet slagen.