Ruud Koornstra

Het tempo van de energietransitie ligt te laag. Voor een aantal koplopers – van ondernemers, bestuurders en wetenschappers tot en met bezorgde ouders – was dat de reden om via een burgerinitiatief een Nationale Energiecommissaris aan te wijzen: Ruud Koornstra. Zijn opdracht: doorbraaktechnologieën selecteren en, op elk niveau, partijen bij elkaar brengen, zodat ons land versneld koploper Schone Energie kan worden. De voormalig programmamaker (o.a. Villa Felderhof) en duurzaam zakenman is sinds januari 2017 met sabbatical om deze energiemissie tot een goed einde te brengen. ‘Doe ’t sneller. We hebben haast!’

Overal waar de energietransitie bovenaan de agenda staat, is Koornstra te vinden. ‘Ik wil Nederland mobiliseren’, zegt hij. In zijn hoedanigheid als energiecommissaris spreekt hij wekelijks menig zaal toe, zoekt voortdurend naar interessante innovaties en brengt vervolgens initiatieven en partijen samen. Ook de media weten hem te vinden, getuige de VPRO Tegenlicht-documentaire Op energiemissie, waarin de ondernemend activist gevolgd wordt in zijn missie. Niet vreemd dus dat dit boegbeeld van de energietransitie een van de gastsprekers is bij de Round Table ‘Omarm de energietransitie’.

Doorbraakkoploper

‘Ik was trots en tegelijkertijd een beetje teleurgesteld over die documentaire’, vertelt Koornstra. ‘Het ging te zeer over mij. Terwijl ik juist zo graag de vernieuwers wilde tonen, de creatievelingen die met doorbraaktechnologieën de energietransitie al in gang hebben gezet. Sommige vernieuwers komen in de documentaire gelukkig wél aan bod. Inrada bijvoorbeeld, een bedrijf uit de offshore-industrie dat een technologie heeft ontwikkeld om van zeewier groen gas te maken. Maar een aantal innovaties is op de montagetafel achtergebleven. Zo ben ik aan het einde van de documentaire in gesprek met minister-president Rutte. Het oorspronkelijke gesprek duurde veel langer dan het fragment. Helaas zie je niet het gedeelte waarin ik de minister-president een potje met waterstof in poedervorm toon. Ook dat is echt een doorbraaktechnologie. En zo had ik er wel twintig kunnen laten zien. Allemaal bedacht in Nederland. Wij zijn de meest innovatieve, creatieve en ‘smart’ regio van de wereld. By far. We zijn de beste. We zijn ongelofelijk ondernemend. En we zijn schathemelrijk. Precies de drie ingrediënten om koploper Schone Energie te worden.’

Meebewegen

Toch zijn er enorme krachten die bovenstaande frustreren: de gevestigde orde steekt een staak in het innovatieve wiel. Koornstra: ‘Vernieuwing vindt van onderaf plaats, in de spelonken van de universiteit, in schuren en garages. Dat is altijd zo geweest. De kleinere ondernemers bedenken het hier in ons eigen landje en tonen, in de klei, aan dat het echt werkt. De oude, fossiele industrie zou deze innovaties moeten omarmen en toepassen, zodat we in een versnelling raken. Maar ze gaan juist het gevecht aan, omdat ze alleen maar aan kortetermijndenken doen. Ik vind dat zij mee moeten bewegen. Dat ze al hun mankracht, kennis en geld moeten investeren in die vernieuwing. Zo niet, dan is het de hoogste tijd om afscheid te nemen van de zittende industrie. Let wel: ik ben niet tegen de gevestigde orde. Zij heeft ons land welvarend gemaakt. Maar het is voorbij. We hebben de alternatieven en we hebben belangrijke redenen om met het oude te stoppen.’

The Perfect Storm

Koornstra beseft als geen ander dat de gevestigde orde nodig is om innovaties groot te maken. Zoals ook de wet- en regelgeving de ruimte hiervoor moet bieden. ‘Om the Perfect Storm te creëren, moet je aan vele knoppen draaien. Nou denken we vaak dat iets volgens de wet niet mag, terwijl er toch ruimte is. Dat is een gewoonte geworden. Als iemand van gezag zegt dat het niet mag, dan nemen we dat voor waar aan. Een ander issue is de wijze waarop wetten tot stand komen. Dat is altijd een spel van maatschappelijk belang en lobby. Wetten zijn dus eigenlijk gestolde belangen. De huidige wetgeving is gebaseerd op de zwaarste lobby die de laatste honderd jaar aan de macht is: de fossiele industrie. Alleen al in 2016 is er voor 100 miljoen aan lobbykracht in Brussel geïnvesteerd om de mensen daar uit te leggen dat aardgas de beste transitiebrandstof is. Als je 100 miljoen nodig hebt om ambtenaren en politici daarvan te overtuigen, dan kun je afvragen of het wel zo is…’

‘Immers is verleden tijd’

Toch heeft Koornstra veel vertrouwen in de toekomst. ‘Onlangs was minister Wiebes op werkbezoek bij de bedenkers van waterstof in poedervorm. Ik mocht daar ook bij zijn. Wiebes zei op een gegeven moment: “De industrie heeft altijd geroepen: het kan immers niet anders. Maar nu ik dit zie, kan ik met een gerust hart zeggen: immers is verleden tijd”. Het wil toch wel wat zeggen als de minister van Economische Zaken en Klimaat dat zegt.’ Zien is dus geloven, benadrukt Koornstra. ‘Good accounting can save the world. Op het moment dat je iets transparant maakt, kun je het berekenen. En als je het kunt berekenen, is een duurzame keuze altijd de voordeligste. Wat dat betreft vind ik de inzet van blockchaintechnologie, waarover tijdens de Round Table uitgebreid gesproken werd, een mooie ontwikkeling. Ook op dat vlak zijn er diverse toepassingen voorhanden. Maar we moeten, op alle niveaus, meer met elkaar gaan praten. Dit is een gezamenlijke strijd met een gezamenlijk doel. We hoeven niet visionair te zijn, alleen maar pragmatisch. Met wat we vandaag hebben, kunnen we, als we dat willen, in 2030 een gezonde energiehuishouding hebben. En dat niet alleen: de energietransitie is een van de drijvers van de Sustainable Development Goals van de VN. Behalen we die werelddoelen, dan hebben we het paradijs op aarde bereikt.’