Hoe maken we de energievraag flexibeler?

We zitten midden in een ingrijpende energietransitie. Wereldwijd vindt een omslag plaats van centrale naar decentrale energieopwekking. Fossiele brandstoffen maken plaats voor duurzame, lokaal opgewekte energie uit zon, wind en aardwarmte. Het bestaande systeem is hiërarchisch vormgegeven. Simpel gezegd drukt ergens iemand op een lichtknop en vervolgens gaat de kolen- of gascentrale net een streepje harder draaien. Bij de energievoorziening van de toekomst werkt het heel anders. Een wolkje voor de zon of een dagje zonder wind hebben directe gevolgen voor ons energiegebruik. Anders dan voorheen kan het energiesysteem sneller uit balans raken omdat het duurzame aanbod niet stuurbaar is.

Deze nieuwe dynamiek betekent dat we niet alleen slimmer moeten leren omgaan met het aanbod. Voor iedereen in de energiesector is er ook de uitdaging om de vraag te beïnvloeden en te sturen. Deze grote beweging op de energiemarkt staat bekend als demand response. Hoe kunnen we meer flexibiliteit in de vraag creëren? Hoe zorgen we dat er meer energievragers komen die het patroon van opwekking van energie kunnen volgen? Bij demand response is nu al duidelijk dat op korte en lange termijn flinke winst mogelijk is. Een voorbeeld uit de Verenigde Staten: nu wordt vaak op vrijwel hetzelfde tijdstip in alle kantoorgebouwen de airco aangezet. Veel slimmer is het om de airco niet op dat ene piekmoment aan te zetten, maar om eerder al te beginnen met precoolen. Hetzelfde geldt voor koelhuizen en koelkasten. Deze slaan nu altijd periodiek aan, met als doel om het apparaat telkens weer op de juiste temperatuur te brengen. Ook hier is de oplossing om de koeling te laten plaatsvinden op precies die momenten dat duurzame energie goed beschikbaar is.

Technologie én ICT maken samen demand response mogelijk. Om met de technologie te beginnen: voor elektrische auto’s komen er, met dank aan Tesla en meerdere Chinese frontrunners, steeds betere batterijen op de markt. Het gaat hierbij om batterijen met een grote capaciteit voor opslag van duurzame energie. De verwachting is dat door het grotere aanbod de prijs voor deze superbatterijen binnen enkele jaren sterk gaat dalen en dat ze daarmee gemeengoed worden op de markt van elektrische auto’s . Met de grotere batterijen wordt het beter mogelijk om te anticiperen op bijvoorbeeld zonne-energie zonder dat de consument hier hinder van ondervindt. Er is hoe dan ook altijd een minimumcapaciteit aan energie beschikbaar. De bestuurder is ervan verzekerd dat hij op elk moment met de auto kan wegrijden.

In het nieuwe energiesysteem is er ook een sleutelrol rol voor ICT. Slimme meters en apparaten die via internet met elkaar verbonden zijn, kunnen de vraag naar energie helpen sturen. Opnieuw een voorbeeld. Stel dat we uit gecombineerde gegevens weten dat op een bepaalde locatie de komende uren veel zon op komst is. In zo’n situatie is het mogelijk om via ICT te automatiseren dat het oplaadproces bij een elektrische auto direct tot een minimum wordt teruggebracht. Hierbij hoeft de gebruiker niets in te boeten op comfort - cruciaal voor het succes van dit soort nieuwe toepassingen.

Dat ICT direct bijdraagt aan een andere energievraag bleek onlangs al in Zwolle. In de Muziekwijk initieerde CGI samen met een aantal partners het project ‘Jouw Energiemoment’. Ruim 200 huizen waren uitgerust met zonnepanelen. Parallel aan deze lokale energieopwekking kon iedereen beschikken over slimme wasmachines en/of wasdrogers. Deze zijn aanstuurbaar. Hierdoor kan de energievraag het aanbod volgen op duurzame of goedkope momenten. Het experiment heeft laten zien dat energiegebruikers er heel goed toe te bewegen zijn om apparaten op een ander moment te gaan gebruiken. Financiële benefits zoals dynamische energietarieven helpen hierbij, maar zijn zeker niet de enige prikkel. Zeker zo belangrijk is het dat mensen het gevoel hebben dat ze in de driver’s seat zitten, dat ze zelf gericht kunnen sturen op hun energievraag en energiegebruik. Precies daarin kan ICT faciliteren, net zoals in het garanderen van security en privacy. Deze moet je koste wat kost waarborgen in een tijd waarin alles met alles verbonden is.

Meer weten over demand response in de energiesector? Lees de serie (Engelstalige) whitepapers The World of Demand Response.